Wachowski kardeşler olarak bilinen Lana ve Lilly Wachowski tarafından gerçeğe dönüştürülen, bilgisayar tarafından üretilen bir dünyanın içinde olabileceğimiz fikrini yaygınlaştıran, gişe rekorları kıran sinema “The Matrix”in vizyona girmesinden bu yana 25 yıl geçti.
31 Mart 1999’da gösterime giren “The Matrix”, 20. yüzyılın son yılının en çok beklenen sineması olmasa da (bu sinema muhtemelen “Yıldız Savaşları: Kısım 1’di), artık kaçınılmaz diyebileceğimiz bir formda o yılın en çok konuşulan sineması ve günümüzde bile hakkında bahsedilen bir sinema oldu.
Filmin heyecanı kısmen çığır açan özel efektlerinden (ağır çekim sahneler gibi) kaynaklanıyordu fakat sinema, yapay zekaya (AI) karşı süregelen kaygımız ve sinemanın günümüzde sıklıkla sorulan temel tekno-felsefi sorusu, bir bilgisayar simülasyonunun içinde mi yaşadığımız sorusu nedeniyle yeniliğini korudu.
Artık simülasyon hipotezi olarak isimlendirilen bu fikir, o vakitten beri teknoloji uzmanları, bilim insanları ve filozoflar tarafından ciddiye alınıyor. Bu değişimin ana nedeni bilgisayar grafikleri, sanal ve artırılmış gerçeklik (VR ve AR) ve yapay zekadaki çarpıcı gelişmeler.
Rizwan Virk tarafından kaleme alınan ve CNN’de yayınlanan bir makaleye nazaran, yalnızca bu yıl Apple, Neuralink ve OpenAI tarafından gerçekleştirilen üç gelişmeyi bile düşündüğümüzde, artık bir bilgisayar simülasyonunun içinde olma ihtimalimiz çok daha muhtemel gözüküyor. Teknolojimiz Matrix üzere büsbütün etkileşimli bir simülasyon oluşturmaya ne kadar yaklaşırsa, birisinin zati bu türlü bir dünya inşa etmiş olması ve bizim de zati onların dünyasının içinde olmamız ihtimali artıyor.
Filmin vizyona girdiği devirde bir görüntü oyununun içinde olma fikri muhakkak bilim kurgu alanında yer alıyordu. Bu, Wachowski’lerin kahramanlarından biri olan bilim kurgu müellifi Philip K. Dick tarafından 1977’de “Bilgisayarla programlanmış bir gerçeklikte yaşıyoruz” cümlesiyle tabir edilmişti.
Film vizyona girdiği sırada internet izafî olarak yeni bir şeydi ve yapay zeka hala geliştirme basamağındaydı. Fakat teknolojinin bizi nereye götüreceği konusunda tasalar zati başlamıştı. İnternet irtibatı olmayan şahsî bilgisayarların moda olduğu 1980’lerdeki “Terminator”e misal biçimde, “Matrix” de siber uzay yoluyla daima ilişkiye geçme konusundaki yeni ortaya çıkan kaygılardan yararlandı.
ChatGPT ve Matrix
ChatGPT ve gibisi gelişmeler sayesinde yapay zekanın artık her gün haberlerde yer aldığı düşünülürse, Matrix artık her zamankinden daha değerli sayılabilir. Sinemanın tahminen de en kıymetli sahnelerinden birinde Morpheus (Laurence Fishburne), Neo’ya (Keanu Reeves) gerçek yılın 2199 civarında olduğunu, 21. yüzyılın başlarında yapay zekanın şuurlu hale geldiğini ve beşerlerle yapay zeka ortasında bir savaş yaşandığını açıklar ve 1999 yılı üzerine kurulmuş bir simülasyonda olduğunu söyler. Sinemanın en ünlü sahnesi Morpheus’un Matrix’in ne olduğunu öğrenmek isteyen Neo’ya kırmızı hapı alıp “uyanmayı” mı, yoksa mavi hapı alıp 1999 yılındaki simülasyon dünyasına geri dönmeyi mi isteyeceğini sormasıyla başlıyor.
Filmin üzerinden geçen yılların akabinde “kırmızı hap” terimi, günümüzde birisinin güç sahipleri tarafından aldatıldığını fark ederek uyandığı manasına gelecek biçimde benimsendi ve kullanıldı. Tekrar de Neo’nun insanların yapay zeka tarafından köleleştirildiği fütürist bir dünyada uyanmasıyla biten bu olay örgüsü, birçok bireye bizim de bir simülasyonda yaşayıp yaşamadığımızı düşünme konusunda ilham verdi.
Eğer uygun yapılmış bir VR oyunu oynadıysanız, dijital dünyanın ne kadar gerçekçi görünebileceğini ve hissedilebileceğini biliyor olabilirsiniz. Bu yüzden nitekim muazzam gelişmiş bir simülasyon dünyada olmamız mutlaka imkansız değil. En azından Virk bu türlü diyor. Simüle edilmiş dünyaların sayısı “gerçek” dünyadan çok daha fazla olduğundan, bir simülasyonda olma olasılığımız, “gerçek” dünyada olma ihtimalimizden çok daha yüksek olacaktır. Elbette bu tıp teorilerin birçoklarında olduğu üzere, bu teorinin de kanıtlanması yahut çürütülmesi neredeyse imkansız denilecek kadar sıkıntı.
Elon Musk’ın Neuralink’i
Teknoloji dünyasındaki son gelişmeler simülasyon noktasına çok yakın vakitte gelebileceğimizi gösteriyor. Giderek daha fazla VR aygıtı görüyoruz ve sanal gerçeklik ile arttırılmış gerçeklik teknolojilerini birleştiren “karma gerçeklik” aygıtları da tesirli bir formda ortaya çıkmaya başlıyor.
Sizi öbür bir vakitte ve yerde olduğunuza inandırabilecek bu çeşit teknolojiler, etkileyici yetenekleri ile fizikî ve dijital objeler ortasındaki çizgiyi de bulanıklaştırabilir. Bu teknolojilerin başlıklara muhtaçlık duymadığı ve tahminen de Elon Musk’ın Neuralink’inin geliştirdiği üzere bir cins çip implantıyla devreye girebileceği bir gelecek artık yalnızca kıssalarda duyulan bir kurgudan fazla, mümkün bir gelecek üzere gözükmeye başlıyor.
Bugün “The Matrix”i yine izlerseniz büyük olasılıkla etrafınıza bakıp Neo’nun yaptığı üzere “Bunun gerçek olmadığını mı söylüyorsun?” diye sorabilirsiniz. Elbette daha evvel dediğimiz üzere bu iddiayı kanıtlamak yahut çürütmek neredeyse imkansız da olsa, üzerinde düşünmesi değişik bir fikir olacaktır.
News
